الظاهر تمريغا

لسلطان الملك الظاهر أبو سعيد تمربغا الظاهرى (اتوفى فى اسكندريه فى ابريل 1475)، سلطان الدوله المملوكيه البرجيه (الشركسيه) التمنتاشر. حكم من 1467 ل 1468. كان اصله رومى و بقى من مماليك " الظاهر جقمق " ايام ما كان لسه امير آخور الكبير ( يعنى المسئول عن اصطبل السلطان و حصنته ). حكم حوالى شهرين.

المحتويات [تخبية]
1 قبل السلطنه
2 السلطنه
3 مؤامرة خلع تمربغا
4 خلع تمربغا
5 عملاته و ألقابه
6 طوايف مملوكيه اتذكرت فى المقاله
7 فهرست
8 المراجع
قبل السلطنه

تمربغا كان من أصل رومى رباه الظاهر جقمق من صغره فى دور الحريم فى قلعة الجبل و بعد ما اتسلطن عمله خاصكى و بعدين ضمه للسلاحداريه و بعدها بقى خازندار و بعدين امير طبلخاناه دوادار تانى. قاد قافلة الحجاج المصريين للحجاز كأمير الحاج سنة 1445م (849هـ). فى عهد السلطان المنصور عثمان اترقى لدرجة أمير ألف و بعدها اتوظف فى الدواداريه الكبرى لكن لسبب او تانى اتنفى على اسكندريه و اتسجن هناك ست سنين ، و لما اتسلطن الأشرف اينال خرجه من السجن و بعته مكه فقعد هناك تلت سنين و بعدين رجعه الظاهر خشقدم مصر و عينه راس نوبة النوب و بعدها نفاه تانى على اسكندريه و قعد فى سجنها تلت تيام هو و كذا امير لغاية ما شفع فيهم الأتابكى قانم التاجر فرجع القاهره و بعد شويه بقى أمير مجلس. فى عهد الظاهر بلباى اتعين اتابك لعسكر مصر و فضل على الحال ده لغاية ما الأمرا عزلوا السلطان بلباى.

السلطنه

بعد ما الامرا قرروا عزل بلباى اتفقوا على تنصيب الأتابكى تمربغا فراحوا بيه على باب السلسله و استدعوا الخليفه العباسى القاهرى و القضاه الاربعه و طلعوا قرار بعزل بلباى لإنه عاجز عن تدبير المملكه و نصبوا مكانه تمربغا و اتلقب بـ " الملك الظاهر " و اتكنى بـ " أبو سعيد " و لبسوه شعار السلطنه اللى كان عباره عن جبه و عما سودا و شال السيف و ركب على حصان و مشى الامرا و الخليفه قدامه و دخل القصر الكبير من باب السر و قعد على عرش مصر فباسوله الامرا الأرض و دقت بشاير تنصيبه فى القلعه و دعا له المصريين.

الظاهر تمربغا عين الامير قايتباى المحمودى اتابك على عسكر مصر مكان نفسه ، و اصدر قرارات بإطلاق سراح عدد من الامرا عشان يرضى مماليكهم و ساب الملك المؤيد أحمد اللى كان مسجون فى اسكندريه و سمح له بالعيشه فى اسكندريه و التنقل فيها بحريه و ده كان عشان يرضى الأمرا و المماليك الإيناليه. لكن الظاهر بلباى اتبعت على اسكندريه و اتسجن فيها لغاية وفاته سنة 1468 و بكده انتهى امر " المؤيديه " و اللى فضل منهم اتنفوا على الشام.

مؤامرة خلع تمربغا

بعد ما تمربغا افتكر ان المواضيع هديت و إن خلاص حكمه استقر ظهرت اشاعه بإن الأمير " خاير بك الدوادار الخشقدمى " بيخطط لإنتزاع العرش منه لكن الأمير كسباى الخشقدمى اتصدى لخاير بك و منع " الجلبان " من التمرد على تمربغا حيث ان كسباى كان أخو مرات تمربغا فإتغاظ منه خاير بك و عاداه. اشاعة تخطيط خاير بك لإنتزاع العرش قويت و بقوا الأمرا خايفين يطلعوا القلعه ، و فى الظروف دى سافر الاتابك قايتباى المحمودى على قليوب. خاير بك اتفق مع " الإيناليه " على انه يزيح تمربغا و يتسلطن مكانه و يقبض على كل " الظاهريه " و " الأشرفيه " و ان " الخشقدميه " و " الايناليه " يتحدوا و يكونوا جبهه واحده. و عملوا خطه إن خاير بك يطلع القلعه بعد العشا و يقبض على تمربغا و الامرا اللى عنده و فى نفس الوقت " الايناليه " يقبضوا على بقية الامرا اللى برا القلعه.

يوم الحد قعد الظاهر تمربغا زى عادته فى القصر و طلعوا له امرا " ظاهريه " من اتباعه لكن الاتابكى قايتباى المحمودى اللى كان رجع يومتها من قليوب ما طلعش معاهم و بعد ما صلى المغرب قامت فى القصر خناقه بين اخو مراته كسباى و خاير بك و انضمت جماعه من الجلبان لصف خاير بك و ضربوا كسباى و قبضوا عليه و سجنوه فى حته فى القصر و بعدين خاير بك طلب من الجلبان اللى معاه دول انهم يهجموا على السلطان تمربغا و يقبضوا عليه و على الامرا الظاهريه اللى عنده ، فراحوا داخلين عليه وسحبوه من العرش و حبسوه و بعد كده جابوا خاير بك و قعدوه على العرش و باست جماعه من الامرا الخشقدميه الارض ليه و اتلقب بالملك العادل او بالملك االظاهر على اسم استاذه الظاهر خشقدم و عين امرا فى مناصب على اساس انه ليلتها خلاص بقى السلطان لكن زى ما بيقول ابن إياس : " كلام الليل يمحوه النهار ".

الجلبان عملوا هيصه فى القلعه و نزلوا من الطباق و هاجموا مخازن السلطان و كسروا باب الستاره و دخلوا دور الحريم و نهبوا كل اللى فيه و بيتقال انهم فسقوا بعيال الظاهر تمربغا. لما سمع برد بك أمير آخور بعت طوالى للأتابكى قايتباى فلما اتأكد جمع خشداشيته الظاهريه و هاجم الايناليه اللى كانوا متجمعين لكن لما لقى بينهم امرا كبار راح رامى نفسه قدامهم و قالهم : " اقتلونى انتم بدل المماليك الجلبان " فردوا عليه : " نعوذ بالله من كده يا امير كبير ". و اتشاور الايناليه و قالوا : " ده صهر أستاذنا حيث انه متجوز بنت العلاى على ابن خاص بك " و قالوله : " لا تمربغا و لا خاير بك ، انت تبقى سلطانا " فرفض قايتباى فطلعوا كلهم على الرمله و انضم ليهم الظاهريه و الأشرفيه و سيطروا على باب السلسله و سلم المدرج و باب الميدان.

خلع تمربغا

لما الأخبار وصلت خاير بك اتخض فطلع تمربغا من الحبس و قعده على العرش و انبطح قدامه و قاله : " قوم اقتلنى بإيدك ، انا بغيت عليك " ، فرد عليه تمربغا : " اطمن يا امير دوادار ، لا انا و لا انت بقى لينا مكان ، السلطنه بقت لقايتباى ".

لما طلعت شمس يوم الاتنين و انهزم الخشقدميه طلع امرا القلعه و قبضوا على تمربغا و خاير بك و حبسوهم من غير ما يهينوا تمربغا لكن ربطوا خاير بك اللى المصريين سموه " سلطان ليله " ، و طلع الاتابكى قايتباى باب السلسله و قعد على الكرسى و بعد مشاورات و لإن العسكر ما وافقوش على قعاد تمربغا فى السلطنه اتقرر عزله فجابوا الخليفه العباسى القاهرى و القضاه الاربعه و خلعوا تمربغا و نصبوا قايتباى و بكده انتهت سلطنة الظاهر تمربغا بعد ما قعد فى الحكم تمانيه و خمسين يوم و اتسلطن قايتباى لكن قايتباى عامل تمربغا معامله كويسه و ما طلعش منه العيب و بعته على دمياط من غير كلبشات و سمح له بالعيشه هناك بحريه. خاير بك اتسجن فى اسكندريه و بعدين عاش فى مكه لغاية ماطلب من قايتباى انه يتنقل للقدس فعاش فيها و اتوفى هناك فى اغسطس 1474.

فى مايو 1468 هرب تمربغا من دمياط فإتخض قايتباى و لما عرف انه رايح على الشام بعت له قوه تستناه فى غزه و اتمسك هناك و اتنقل لاسكندريه من غير ما يتربط أو يتهان لكن قايتباى ماسجنهوش و سمح له بالعيشه فى اسكندريه فى بيت كان من أملاك الملك العزيز يوسف ، فبعت تمربغا جواب لقايتباى بخط ايده قاله فيه : " المملوك تمربغا يقبل الأرض " و قدم اعتذاره و اتحجج بإنه كان ناوى يروح الشام عشان يصلح ما بين قايتباى و شاه سوار. اتوفى الظاهر تمربغا فى اسكندريه فى ابريل 1475 و هو عنده اكتر من ستين سنه.

بيقول ابن إياس إن الظاهر تمربغا كان وافر العقل و عنده كفائة السلطنه و كان فارس على مستوى عالى و بيعرف صنعة الحساب القبطى و بيهتم بالعلم و ميزات تانيه كتيره لكن رغم كده لما اتسلطن ما ساعدهوش الزمن.

عملاته و ألقابه

الأسامى و الالقاب اللى ظهرت على عملاته هى : " السلطان الملك الظاهر أبو سعيد " ، و " السلطان الملك الظاهر " ، و " الملك الظاهر أبو سعيد ". لقب " الظاهر " و كنية " ابوسعيد " كانوا لأستاذه الظاهر أبو سعيد خشقدم " و ده بيوضح احترامه و وفائه ليه.